جرایم سایبری
جرایم سایبری گونه‌ای از جرایم اینترنتی و شامل جرم‌هایی است که در محیط سایبری رخ می‌دهند. محیط سایبری محیطی مجازی است که کاربران آن می‌توانند به هر گونه خدمات و اطلاعات الکترونیکی در سراسر دنیا دسترسی داشته باشند. از لحاظ لغوی در فرهنگ‌های مختلف سایبر به معنی مجازی و غیر ملموس است، محیطی است مجازی و غیر ملموس موجود در فضای شبکه‌های بین‌المللی (این شبکه‌ها از طریق شاه راه‌های اطلاعاتی مانند اینترنت به هم وصل هستند) که در این محیط تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ‌ها، ملت‌ها، کشورها و به طور کلی هر آنچه در کره خاکی به صورت فیزیکی و به صورت ملموس وجود دارد در یک فضای مجازی به شکل دیجیتالی وجود داشته و قابل استفاده و دسترس کاربران هستند و از طریق رایانه و شبکه‌های بین‌المللی به هم مرتبط هستند.
فضای سایبری زمینه فعالیت‌های اقتصادی مهم و ابزار ضروری را برای انجام کلیه معاملات تجاری و در سطح بین‌المللی بدون دخالت مستقیم بشر فراهم آورده است. محدوده فعالیت کاربر به مرزهای فیزیکی یک خانه یا محل کار و حتی مرزهای یک کشور محدود نبوده و هر کاربر می‌تواند در هر زمان و در هر مکانی با مردم در هر نقطه‌ای از جهان ارتباط برقرار کند و اطلاعات مبادله کند؛ بدون این که از محل واقعی و هویت فرد خبر داشته باشد. طبیعت این جرایم و سوءاستفاده‌های رخ داده در این فضای جدید هیچگاه در دنیای حقیقی دیده نشده است. امنیت ناکافی فناوری، همراه با طبیعت مجازی آن، فرصت مناسبی را در اختیار افراد شرور قرار می‌دهد. نگران کننده‌ترین جنبه فضای سایبری انتشار سریع اطلاعات در آن است؛ برای نمونه در لحظه کوتاهی بخشی از اطلاعاتی که می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد، منتشر می‌شود. در فضای سایبری جستجو و پیدا کردن این جرایم نسبت به فضای فیزیکی پیچیده‌تر است. در دنیای واقعی دزدی از بانک کاملاً مشخص است زیرا که پس از سرقت در خزانه بانک پولی موجود نیست؛ ولی در فناوری رایانه‌ای یک خزانه می‌تواند بدون هیچ علامتی خالی شود. برای نمونه سارق می‌تواند یک کپی دیجیتال از نرم‌افزار بگیرد و نرم‌افزار اصلی را همان‌طور که بوده باقی بگذارد. در فضای سایبری کپی عین اصل است، با کمی کار روی سامانه سارق می‌تواند امکان هرگونه تعقیب و بررسی را از بین ببرد.
در اواسط دهه نود با گسترش شبکه‌های بین‌المللی و ارتباطات ماهواره‌ای، نسل سوم جرایم رایانه‌ای تحت عنوان جرایم سایبری (مجازی) یا جرایم در محیط سایبری شکل گرفته است. به این ترتیب جرایم اینترنتی را می‌توان مکمل جرایم رایانه‌ای دانست، به خصوص این که جرایم نسل سوم رایانه‌ای که به جرایم در فضای مجازی معروف است، بیشتر از طریق این شبکه جهانی به وقوع می‌پیوندد. براساس اطلاعات موجود نخستین جرم اینترنتی در ایران در تاریخ بیست و ششم خرداد ماه ۱۳۷۸ به وقوع پیوست. یک کارگر چاپخانه و یک دانشجوی رایانه در کرمان اقدام به جعل چک‌های تضمینی مسافرتی کردند و چون تفاوت و تمایز زیادی بین جرم رایانه‌ای و جرم اینترنتی وجود ندارد عمل آن‌ها به عنوان جرم اینترنتی شمرده شد. پس از این بود که اشخاص دیگری مرتکب جرایم اینترنتی مانند جعل اسکناس، اسناد و بلیط شرکت‌های اتوبوس‌رانی و جعل اسناد دولتی گردیدند.
به طور کلی جرایم سایبری در ایران دامنه گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. برخی از این جرایم به شرح زیر هستند:
- دسترسی گذر واژه یا هر داده خصوصی دیگری و شنود غیر مجاز
- انتشار مطالب و محتواهای مبتذل و مستهجن
- جاسوسی رایانه‌ای
- جرایم علیه صحت داده‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای از جمله تخریب، جعل و اخلال در سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی و کلاهبرداری در فضای سایبری
- جرایم مربوط به عفت و اخلاق عمومی
- نشر اکاذیب
- انتشار و در دسترس قرار دادن معاملات فروش و انتشار آن‌ها
- انتشار و پخش آموزه‌های نادرست در فضای سایبری
- هک، فیشینگ و بدافزارها و گسترش ویروس‌های سایبری
علاوه بر جرایم مارالذکر، رواج پول‌های رمز پایه (رمز ارزها) نیز در بستر اینترنت زمینه‌ساز افزایش آمار ارتکاب جرائمی مانند پولشویی، فرار مالیاتی، استخدام قاتلان نیابتی، خرید و فروش مواد مخدر و … گردیده است. رمز ارزها دارای خصوصیاتی هستند که این خصوصیات بر جذابیت‌های فضای مجازی افزوده شده و مجرمان را به سمت استفاده از آن‌ها ترغیب و علاقمند می‌نماید.
رشد قارچ‌گونه جرایم در حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات مانند کلاهبرداری‌های اینترنتی، جعل داده‌ها، سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص، هک و نفوذ به سامانه‌های رایانه‌ای و اینترنتی، هرزه‌نگاری و جرایم اخلاقی و برخی جرایم سازمان یافته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاب می‌کند که با آگاهی از این جرایم در دام مجرمان سایبری قرار نگیریم و بدانیم در صورتی که بزه دیده جرایم سایبری قرار گرفتیم چه اقدامی انجام دهیم.
مجرمان سایبری عبارتند از:
- هکرها
در دهه ۱۹۷۰ واژهٔ هکر به شخصی گفته می‌شد که در برنامه‌نویسی مهارت داشته باشد. بعدها در دهه ۱۹۸۰ این واژه به معنای شخصی بود که در نفوذ به سامانه‌های نو به صورت ناشناس تبحر داشته باشد. امروزه رسانه‌ها، مقامات قضایی و ادارات پلیس به هر شخصی که مرتکب یک جرم مرتبط با فناوری شود، هکر می‌گویند. هکرهای کنجکاو می‌توانند سهواً باعث زیان‌های چشم‌گیر شوند اما جستجو برای یافتن اطلاعات، نه انتقام‌گیری یا صدمه زدن به دیگران عاملی است که باعث می‌شود اکثر هکرها به کارشان به چشم سرگرمی بنگرند.
2. کرکرها
کرکرها هکرهایی هستند که به سامانه‌ها رخنه می‌کنند، ویروس‌ها و کرم‌های رایانه‌ای را منتشر می‌کنند، فایل‌ها را پاک می‌کنند یا بعضی دیگر از خراب‌کاری‌ها را انجام می‌دهند. اختلاس، کلاهبرداری، جاسوسی، سرقت اطلاعات محرمانه یک شرکت تنها بخش کوچکی از اهداف کرکرها است. بنابراین در تعریف کرکرها می‌توان گفت کرکرها کسانی هستند که هدفشان از نفوذ به سیستم‌ها، خرابکاری و ایجاد اختلال در سیستم‌های کامپیوتری می‌باشد.
3. فریک‌های تلفن
شکل دیگری از جرایم رایانه‌ای را فریک‌های تلفن مرتکب می‌شوند. فریک‌ها به جای دسترسی به سامانه‌های رایانه‌ای از طریق خطوط تلفن در فضای سایبری گشت می‌زنند. فریک‌ها از میان نخستین هکرها در دهه ۱۹۷۰ پدید آمدند. یکی از اولین پروژه‌هایی که فریک‌ها کلید زدند، در سال ۱۹۷۷ مربوط به اداره پلیس شهر نیویورک می‌شد؛ فریک‌ها به سامانه تلفن این اداره نفوذ کرده بودند و متن ضبط شده‌ای را که به تماس‌گیرندگان خوش‌آمد می‌گفت تغییر داده بودند. در متن ضبط شده جدید گفته می‌شد که افسران پلیس مشغول خوردن نان شیرینی و نوشیدن قهوه هستند و فرصت پاسخ دادن به تلفن‌ها را ندارند. این پیام به تماس گیرندگان اعلام می‌کرد که در موارد اورژانس با شماره ۱۱۹ تماس بگیرند.
در حال حاضر بحران‌سازهای فضای سایبر عبارتند از:
- ویروس‌ها: ویروس‌ها یا برنامه‌های خود همانندساز برنامه‌هایی هستند که با هدف آلوده کردن سامانه‌های دیگر نوشته می‌شوند و معمولاً از طریق یک دیسکت و گاهی از طریق اینترنت یا پست الکترونیک سرایت می‌کنند. بعضی ویروس‌ها ممکن است قادر به حمله به فایل‌های سامانه و ذوب کردن مادربورد یک رایانه یا پاک کردن تمام داده‌های دیسک سخت و از کار انداختن رایانه باشند. خزنده وب و پالس‌های الکترومغناطیس: که می‌توانند دیسک سخت یک رایانه را ذوب کنند.
- کرم‌ها: می‌توانند به یک سامانه دسترسی پیدا کنند اما نمی‌توانند در خارج از شبکه برای نمونه از طریق یک دیسکت گسترش پیدا کنند. کرم‌ها به یک رایانه نفوذ می‌کنند و فضای رایانه را اشغال می‌کنند تا آن که عملکرد رایانه کند شود یا از کار بیفتد.
- بمب‌های منطقی: بمب‌های منطقی تعمداً زیان‌بار ساخته می‌شوند اما مانند ویروس‌ها تکثیر نمی‌شوند. طوری طراحی شده‌اند که طی یک دوره زمانی در رایانه غیر فعال باقی می‌مانند و با سر رسیدن تاریخی که طبق برنامه مشخص شده است منفجر می‌شوند. اهداف این بمب‌ها متفاوت است.
با شناخت جرایم سایبری و آگاهی از راهکارهای پیشگیرانه در دام بزهکاران فضای مجازی گرفتار نخواهید شد؛
گروه حقوقی و داوری سپنتا با این امید، اقدام به ارائه آموزش به ایرانیان عزیز نموده است؛
چنانچه در دام بزهکاران گرفتار شدید با ما تماس بگیرید، همواره کنار شما هستیم.