تحقیقات مقدماتی

تحقیقات مقدماتی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که در مرحله ابتدایی تشکیل پرونده کیفری انجام می‌گیرد و شامل اقداماتی مانند کشف و ضبط ادله جرم، تحقیقات محلی، معاینه محلی، کارشناسی، یافتن و جلوگیری از فرار متهم و … می‌باشد.

تحقیقات مقدماتی در دادسرا مرحله‌ای کلیدی در فرآیند رسیدگی به جرایم است و بر اساس مقررات پیش‌بینی شده در قانون آیین دادرسی کیفری ایران انجام می‌شود و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا پایه و اساس تصمیم‌گیری در مراحل بعدی محسوب می‌شود.

پرونده کیفری معمولاً با شکایت شاکی، گزارش و اخبار ضابطین قضایی و مأموران انتظامی یا کشف جرم توسط مقامات قضایی آغاز می‌گردد. پس از اعلام شکایت، تشکیل پرونده کیفری و ارجاع دادستان تحقیقات مقدماتی از سوی بازپرس و یا دادیار آغاز می‌گردد. در موارد مهم یا جرایم سنگین بازپرس وظیفه تحقیق را بر عهده می‌گیرد. بازپرس می‌تواند افراد را احضار کند، از آنها تحقیق به عمل آورد، مدارک را جمع‌آوری و اقدامات قضایی نظیر بازرسی یا توقیف اموال را انجام دهد. تحقیقات در جرایم سبک‌تر به عهده دادیار می‌باشد. بازپرس و دادیار می‌توانند شخصاً تحقیقات مقدماتی را انجام داده یا انجام آنها را به ضابطین قضایی بسپارند.

انجام هرگونه تعقیب و تحقیق در جرایم منافی عفت ممنوع است و پرسش از هیچ فردی در این خصوص جایز نیست، مگر در مواردی که جرم در مرئی و منظر عام واقع شده و یا دارای شاکی یا به عنف یا سازمان یافته باشد که در این صورت تعقیب و تحقیق فقط در محدوده شکایت توسط مقام قضایی انجام می‌شود.

دادستان مسئولیت هدایت و نظارت بر تحقیقات مقدماتی را بر عهده دارد.

در مرحله تحقیقات مقدماتی متهم دارای حقوقی مانند حق دسترسی به وکیل، حق دسترسی به پزشک، آگاهی از اتهام یا اتهامات منتسب به خویش، تماس با خانواده و … را دارد. متهم می‌تواند در مرحله تحقیقات مقدماتی یک نفر وکیل با خود به همراه داشته باشد. بازپرس و دادیار موظف هستند حقوق قانونی متهم را رعایت کرده و به او فرصت کافی برای دفاع بدهد.

هدف از تحقیقات مقدماتی این است که حقیقت مشخص و جرم اثبات یا رد شود.

تحقیقات مقدماتی به صورت محرمانه انجام می‌گیرد.

در جریان تحقیقات مقدماتی بازپرس و دادیار می‌توانند متهم را احضار و پس از تفهیم اتهام انتسابی به وی چنانچه عقیده بر مجرمیت متهم داشته باشند؛ اقدام به صدور قرار تأمین کیفری نماید. همچنین بازپرس و دادیار می‌توانند در راستای انجام تحقیقات مقدماتی دستور ورود به منازل و اماکن و تفتیش آنها را صادر نمایند. این دستور باید به صورت موردی و به نحو کتبی صادر گردد.

تحقیقات مقدماتی یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند عدالت کیفری است، زیرا:

• امکان کشف حقیقت را فراهم می‌آورد.
• حقوق شاکی و متهم را تضمین می‌کند.
• از طولانی شدن بیهوده فرآیند دادرسی جلوگیری می‌کند.

به دلیل اهمیت مرحله تحقیقات مقدماتی قانونگذار به تفصیل مواد 89 الی 287 قانون آیین دادرسی کیفری را به بیان مقررات این مرحله اختصاص داده است.

اصل کلی آن است که تحقیقات مقدماتی جرایم توسط دادسرا انجام می‌پذیرد، لکن در برخی جرایم مانند جرایمی که مجازات قانونی آنها درجه هفت و هشت می‌باشد و یا جرایم ارتکابی توسط اطفال و نوجوانان انجام تحقیقات مقدماتی به عهده دادگاه می‌باشد.

پس از پایان تحقیقات مقدماتی بازپرس یا دادیار یکی از قرارهای زیر را صادر می‌کند:

• قرار منع تعقیب، در صورت نبود ادله کافی یا جرم نبودن عمل ارتکابی.
• قرار موقوفی تعقیب، در صورت وقوع دلایل قانونی برای توقف پرونده مانند فوت متهم، رضایت شاکی، شمول مرور زمان و … .
• قرار جلب به دادرسی، در صورت کافی بودن ادله برای ارسال پرونده به دادگاه و عقیده بازپرس یا دادیار بر ارتکاب جرم توسط متهم.

با اخذ مشاوره از وکلای متخصص کیفری در گروه حقوقی و داوری سپنتا

حقوق خویش را در مرحله تحقیقات مقدماتی بشناسید.