آیین دادرسی مدنی

آیین در لغت به معنای رسم، روش و شیوه آمده است. آیین دادرسی مدنی تشریفاتی است که مشخص می‌کند افرادی که مدعی حقی برای خود هستند یا اختلافی در امور مدنی با یکدیگر دارند، چگونه می‌توانند این حقوق را در مراجع قضایی به موقع اجرا در آورند. به بیان دیگر، آیین دادرسی مدنی، قواعدی است که اصحاب دعوا اعم از خواهان و خوانده، قضات محاکم و اشخاص وابسته به آن‌ها در امر قضا و در جریان دادرسی از آغاز تا فرجام رسیدگی دادگاه و صدور حکم باید رعایت کنند. منظور از اشخاص وابسته به دستگاه قضایی، مدیران دفاتر، مأموران اجرای احکام، وکلاء و کارشناسان رسمی دادگستری و مترجمان رسمی می‌باشد. آیین دادرسی مدنی نکات بسیار ظریف و حساسی دارد که در ارائه دفاعیات مؤثر و حفظ حقوق اصحاب دعوی بسیار مهم است. آیین دادرسی گاهی حقوق شکلی خوانده می‌شود و در برابر حقوق ماهوی قرار داده می‌شود. منظور از این اصطلاح این است که قوانین ماهوی وجود حق را مشخص می‌کنند، اما آیین دادرسی به شکل و روش اثبات و اجرای این حق می‌پردازد. طبق ماده 1 قانون آیین دادرسی مدنی: " آیین دادرسی مدنی، مجموعه اصول و مقرراتی است که در مقام رسیدگی به امور حِسبی و کلیه دعاوی مدنی و بازرگانی در دادگاه‌های عمومی، انقلاب، تجدیدنظر، دیوان عالی کشور و سایر مراجعی که به موجب قانون موظف به رعایت آن می‌باشند به کار می‌رود." قوانین مربوط به آیین دادرسی مدنی به جهت ماهیت خود که برای تسهیل و بهبود کار دادگاه‌ها تنظیم می‌شوند و شرایط موجود در نحوه اجرای آن‌ها تأثیر بسزایی دارد، معمولاً به سرعت تغییر می‌کنند. اولین قانون آیین دادرسی مدنی در ایران در سال ۱۳۱۶ با نام قانون اصول محاکمات حقوقی از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و بارها مورد تجدید‌نظر کلی و جزئی قرار گرفت. در حال حاضر قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 مجلس شورای اسلامی حاکم می‌باشد.