عقد عاریه

عاریه در لغت به معنای چیزی که کسی برای انتفاع موقت از دیگری بگیرد و بعد پس بدهد و به معنی آنچه که گرفته به شرط برگرداندن است. همچنین چیزی است که قابل داد و ستد باشد و وجه تسمیه آن عار بودن اخذ عاریه است.

در ماده 635 قانون مدنی به پیروی از فقه، عاریه اینگونه تعریف شده است: عاریه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین به طرف دیگر اجازه می‌دهد که از عین مال او مجاناً منتفع شود. عاریه‌دهنده را معیر و عاریه‌گیرنده را مستعیر گویند.

مقررات عقد عاریه در مواد 635 الی 647 قانون مدنی عنوان شده است.

هر چیزی که با بقای اصل مال بتوان از آن منتفع شد را می‌توان موضوع عقد عاریه قرار داد. بنابراین مالی که به عاریه داده می‌شود، نباید با استفاده تمام شود و باید در دسته اموال قابل بقا باشد.

عاریه‌دهنده باید علاوه بر آنکه دارای اهلیت است، مالک منفعت مالی باشد که عاریه می‌دهد، برای مثال کسی که خانه‌اش را برای سکونت به دیگری عاریه می‌دهد باید مالک منفعت خانه باشد اگرچه می‌تواند مالک خود خانه نباشد، بنابراین مستأجر خانه هم چون مالک منافع محسوب می‌شود می‌تواند حق سکونت در خانه را به دیگری عاریه دهد.

عقد عاریه یک عقد معین است.

عقد عاریه در زمره عقود جایز قرار می‌گیرد.

هرگاه مال مورد عاریه دارای عیوبی باشد که برای مستعیر تولید خسارت کند، معیر مسئول خسارت وارده نخواهد بود مگر اینکه عرفاً مسبب محسوب شود. همین حکم در مورد مودع و مستأجر نیز جاری است.

مستعیر ضامن تلف یا نقصان مال عاریه نمی‌باشد مگر در صورت تعدی و تفریط. همچنین مستعیر مسئول منقصت ناشی از استعمال مال عاریه نیست مگر اینکه در غیر مورد اذن استعمال نموده باشد و اگر عاریه مطلق بوده و برخلاف متعارف استعمال کرده باشد. اگر بر مستعیر شرط ضمان شده باشد مسئول هر کسر و نقصانی خواهد بود، اگرچه مربوط به عمل او نباشد. اگر بر مستعیر شرط ضمان منقصت ناشی از صرف استعمال نیز شده باشد ضامن این منقصت خواهد بود.

در عاریه طلا و نقره اعم از مسکوک و غیر مسکوک مستعیر ضامن است، هر چند شرط ضمان نشده و تفریط یا تعدی هم نکرده باشد.

مخارج لازم برای انتفاع از مال عاریه بر عهده مستعیر است و مخارج نگهداری آن تابع عرف و عادت است، مگر اینکه بین طرفین به نحو دیگری توافق شده باشد.

مستعیر نمی‌تواند مال عاریه را به هیچ نحوی به تصرف غیر دهد، مگر به اذن معیر.