مهریه
مهریه یا با نام قدیمی آن، کابین به مالی گفته می‌شود که زوج در هنگام وقوع عقد نکاحیه زوجه می‌پردازد یا متعهد به پرداخت آن می‌شود.
مرد به هنگام اجرای صیغه نکاح، چیزی را به زنش می‌دهد که نشان‌دهنده قصد او برای نکاح باشد و در اصطلاح مهریه یا کابین یا صداق نامیده می‌شود. امروزه مهریه با هدف پایبندی به زندگی مشترک و حسن ارتباط زناشویی و یا به عنوان ضمانتی برای دوام زندگی درآمده است.
در آموزه‌های دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده است و میزان آن بستگی به توافق طرفین نکاح دارد. همچنین در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد، می‌تواند موضوع مهر قرار گیرد؛ مانند طلا، نقره، پول‌های رایج و یا حتی آموزش علم یا مهارتی ویژه.
بنابر قانون حمایت خانواده، ناتوانی در پرداخت مهریه‌های بالای ۱۱۰ سکه، مشمول زندان رفتن زوج نمی‌شود، مگر آنکه زوج تمکن مالی جهت پرداخت داشته باشد و اعسار ایشان نیز در دادگاه پذیرفته نشده باشد، با این وجود از پرداخت مهر به زوجه امتناع نماید.
میزان مهریه ممکن است با توافق زوجین تعیین گردد؛ در این صورت به آن مهر المسمی گفته می‌شود، به عبارت دیگر مهرالمسمی مهری است که زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نکاح نسبت به مقدار و میزان آن توافق نموده و آن را در عقد نکاح خویش ذکر کنند. تعیین میزان مهر مطابق ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی منوط به تراضی طرفین است و محدودیتی در این خصوص در قانون پیش‌بینی نشده است؛ و طبق ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی، مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن‌ها بشود، معلوم باشد. مهرالمسمی باید:
- دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد.
- قابل تملک و نقل و انتقال باشد.
- مشخص و معلوم باشد.
- معین و تصریح شده، باشد.
- دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد.
- شوهر قدرت تسلیم مهریه را داشته باشد.
اگر در زمان انعقاد عقد راجع به مهریه توافق نشده یا اینکه مهریه به نوعی تعیین گردیده باشد که مطابق قانون نبوده، ولی عمل زناشوئی (نزدیکی) بین زوجین رخ داده باشد، در این حالت بر اساس عرف و عادت محل و وضعیت خاص زوجه، میزان مهریه تعیین می‌گردد که به این نوع مهریه، مهرالمثل می‌گویند. میزان مهرالمثل غالباً توسط دادگاه و با ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌گردد.
چنانچه نکاح دائمی به وقوع پیوسته باشد و در آن مهریه ذکر نشده یا شرط عدم مهر شده باشد و زوج قبل از نزدیکی بخواهد زوجه را طلاق دهد، زوج می‌بایست بخششی در حق زوجه به عمل آورد که به این بخشش اصطلاحاً مهرالمتعه گفته می‌شود.
ممکن است در عقد نکاح تعیین نوع و میزان مهریه به یکی از زوجین و یا شخص ثالثی واگذار شده باشد، به این اقدام تفویض مهر گفته می‌شود.
مهرالسنه به میزان مهریه‌ای گفته می‌شود که حضرت محمد (ص) برای همسران و دختر خویش تعیین نمود و به امت خود سفارش نمود تا بیش از این مقدار را برای مهریه قرار ندهند. کمترین مقدار روایت شده چهارصد درهم نقره مسکوک و بیشترین مقدار ذکر شده پانصد درهم نقره مسکوک است.
از نظر نحوه پرداخت، مهریه به دو نوع مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه تقسیم می‌گردد. در مهریه عندالاستطاعه زوجه تنها با معرفی مال و اثبات استطاعت زوج می‌تواند نسبت به دریافت مهریه خویش اقدام نماید؛ در این حالت، زن باید ضمن ارائه دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده، لیست اموال و دارایی‌های زوج را نیز به قاضی پرونده ارائه کند. در بیشتر موارد، اثبات توانایی مالی زوج مشکل می‌باشد و ممکن است که مرد به منظور فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به اشخاص دیگری انتقال داده باشد. در مهریه عندالاستطاعه امکان جلب مرد وجود ندارد و حتی امکان ممنوع الخروج کردن او نیز فراهم نیست. فقط در صورتی که زوجه، مالی را از زوج به دادگاه یا دایره اجراییات اداره ثبت معرفی کند، آن مال به منظور گرفتن مهریه توقیف می‌شود؛ لکن در مهریه عندالمطالبه هر زمان که زن بخواهد، می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند.
در اکثر قریب به اتفاق موارد، زوج پس از مطالبه مهریه از سوی زوجه اقدام به ثبت دادخواست اعسار در دادگاه می‌نماید و درخواست تقسیط بدهی خویش را می‌نماید. دادگاه پس از احراز عدم توانایی زوج در پرداخت یکجای مهریه حکم به پرداخت مهریه به صورت اقساطی می‌نماید.
تعیین میزان اقساط و نحوه پرداخت به نظر دادگاه و بسته به شرایط مالی زوج متفاوت می‌باشد. رأی صادره از سوی دادگاه بدوی در این خصوص قابل اعتراض است و هر یک از طرفین (زوجین) می‌توانند نسبت به آن اعتراض نمایند. همچنین می‌توان از دادگاه تقاضای تعدیل اقساط مهریه را نیز نمود.
برای آشنایی با حقوق خود با ما همراه باشید.