عقد جعاله

جعاله یکی از انواع عقود معین در قانون مدنی است و بدین معنا است که شخصی ملتزم شده و اعلام کند در مقابل انجام عملی توسط دیگری حاضر به پرداخت اجرت می‌باشد، طرف اعلام او می‌تواند شخص معین یا غیر معین باشد.

به عنوان مثال شخصی که حیوان خانگی خود را گم کرده است، اعلام می‌نماید هر شخصی، حیوان خانگی وی را پیدا کند و به وی تحویل دهد، مژدگانی دریافت می‌کند. این موضوع مصداق بارز عقد جعاله است.

در عقد جعاله کسی که ملتزم گردیده است را جاعل و فردی که عمل را انجام می‌دهد، عامل و اجرت عمل را جُعل می‌نامند.

در عقد جعاله معلوم بودن اجرت از تمام جهات لازم نیست؛ فلذا اگر کسی ملتزم شود که هر کس مال گم شده او را پیدا کند، سهم مشترکی از آن مال را به عنوان جعل به وی پرداخت می نماید، در این صورت عقد جعاله کاملاً صحیح است.

علاوه بر آن که امکان تعیین جُعل به نحو مختصر و بدون علم کامل امکان‌پذیر است، ممکن است عمل هم مردد باشد و کیفیات آن نامعلوم باشد که در این صورت هم باز عقد جعاله صحیح خواهد بود.

جعاله یک تعهد است و به عنوان عقود جایز شناخته می‌شود؛ یعنی مادامی که عمل به اتمام نرسیده است، هر یک از طرفین می‌توانند از عقد رجوع نمایند؛ به عبارت دیگر کسی که ملتزم شده است، می‌تواند از جعاله انصراف دهد و یا عامل می‌تواند از انجام عمل منصرف شود. اما باید توجه داشت که اگر جاعل بخواهد در اثناء عمل از عقد جعاله رجوع نماید، باید اجرت المثل عمل عامل را بدهد و میزان این اجرت المثل به میزان اقداماتی است که انجام شده است.

عامل زمانی مستحق جُعل است و می تواند جُعل را دریافت کند که متعلق جعاله را تسلیم کرده یا انجام داده باشد.

چنانچه شخصی ملتزم به عقد جعاله گردیده و پیشنهادی را اعلام نموده است و اشخاصی به عنوان عامل و به نحو مشارکتی، عمل مورد نظر را انجام دهند هر یک به نسبت مقدار عمل خویش مستحق جُعل می‌گردند.

این نکته مهم را باید بدانیم که اگر عامل مال گمشده‌ای که جعاله برای آن واقع شده است را پیدا کند، از زمان یافتن تا زمانی که آن را به جاعل رد کند، مسئولیت امین را دارد و باید همانند امین از مال نگهداری کند و آن را به نحو کامل، صحیح و سالم به جاعل تحویل دهد.

جعاله بر عمل نامشروع و یا بر عمل غیر عقلایی، باطل و بلا اثر است؛ به عنوان مثال کسی میزانی مواد مخدر متعلق به خود را گم کرده و بخواهد برای یافتن آن عقد جعاله برقرار کند، این عقد باطل است.

هرگاه در جعاله عمل دارای اجزاء مختلف باشد و هر یک از این اجزاء مورد نظر جاعل باشد و جعاله فسخ گردد، عامل مستحق اجرت المسمی به نسبت عملی که انجام داده است، می‌باشد، اعم از اینکه فسخ از طرف جاعل یا از طرف عامل صورت گرفته باشد.

تفاوت اجرت المثل و اجرت المسمی در این است که اگر در قرارداد جعاله، میزان جُعل تعیین گردیده باشد به آن، اجرت المسمی می‌گویند ولی اگر بابت انجام عمل، میزان جُعل تعیین نگردیده باشد، براساس نظر کارشناس رسمی دادگستری و با در نظر گرفتن شرایط و میزان عمل انجام شده اجرت المثل آن تعیین می‌گردد.

گروه حقوقی و داوری سپنتا با بهره‌گیری از وکلای متخصص در امور قراردادها

آماده تنظیم قراردادهای حقوقی شما عزیزان به زبان فارسی و لاتین می‌باشد.