ادله اثبات دعوی
هرگاه مدعی حقی علیه شخصی باشید باید آن را اثبات نمایید و تنها راه شما، استفاده از ادله اثبات دعوا می‌باشد که این ادله عبارتند از:
- اقرار
- اسناد کتبی
- شهادت
- امارات
- قسم
- اقرار و شرایط آن:
اقرار اخبار به حق است به نفع غیر و به ضرر خود، فلذا اگر کسی علیه شما طرح دعوا کند و مبلغی را از شما مطالبه نماید و شما در دادگاه اقرار نمایید که آن مبلغ را مدیون می‌باشید؛ نهایتاً دادگاه شما را به پرداخت وجه محکوم خواهد کرد. کسی که اقرار می‌کند باید بالغ، عاقل، قاصد و مختار باشد، فلذا اقرار شخص صغیر و مجنون در حال دیوانگی و غیر قاصد و مکره مؤثر نیست. اقرار به نفع متوفی درباره ورثه او مؤثر می‌باشد. اقرار باید منجز باشد فلذا اقرار معلق مؤثر نیست. اقرار به امری که عقلاً یا عادتاً ممکن نباشد و یا حسب قانون صحیح نیست، اثری ندارد. مثلاً اگر فردی در شهر آمل باشد و در همان زمان قتلی در شهر بندرعباس اتفاق افتاده باشد و این شخص اقرار به قتل نماید، از لحاظ عقلی چنین اقراری مؤثر نیست چون حضور یک شخص به طور همزمان در دو محل امکان‌پذیر نیست. در صورتی که اقرار به امری نمودید ملزم به مفاد اقرارتان خواهید بود و اقرار علیه شما دلیل محسوب می‌گردد، اما اگر دروغ بودن اقرار شما در محکمه ثابت شود، این اقرار فاقد اثر می‌باشد. اگر به موضوعی اقرار نمودید دیگر نمی‌توانید از اقرار خود رجوع نمایید، در علم حقوق این امر را اصطلاحاً این گونه بیان می‌نمایند که انکار بعد از اقرار مسموع نمی‌باشد. اقرار هر شخص در مورد اقرار کننده و قائم مقام آن شخص مؤثر است و در حق شخص دیگری نافذ نیست. اقرار کتبی در حکم اقرار شفاهی است و همچنین قید دین در دفتر تجار به منزله اقرار کتبی است. اگر موضوع اقرار در محکمه مقید به قید یا وصفی باشد، کسی که اقرار به نفع آن شده است (مقرله) نمی‌تواند اقرار را تجزیه کند.
- اسناد:
سند عبارت است از هر نوشته که در مقام اثبات دعوا یا دفاع قابل استناد باشد. شهادتنامه سند محسوب نمی‌شود و فقط اعتبار شهادت را خواهد داشت. سند به دو نوع رسمی و عادی تقسیم می‌شود. اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا نزد سایر مأمورین رسمی، در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی، تنظیم شده باشند سند رسمی محسوب می‌گردند، در غیر این صورت سند عادی می‌باشد. اگر مفاد سند مخالف قوانین نباشد آن سند معتبر محسوب خواهد شد. اسناد عادی در دو مورد اعتبار اسناد رسمی را دارد و درباره طرفین و وراث و قائم مقام آنان معتبر است:
- اگر طرفی که سند برعلیه او اقامه شده است صدور آن را از منتسب الیه تصدیق نماید.
- هرگاه در محکمه ثابت شود که سند مزبور را طرفی که آن را تکذیب یا تردید کرده فی الواقع امضا یا مهر کرده است.
- شهادت:
شهادت اخبار به حق است له دیگری علیه دیگری. شهادت اطفالی که به سن پانزده سال تمام نرسیده باشند فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع شود، مگر در مواردی که قانون شهادت این قبیل اطفال را معتبر شناخته باشد. شهادت باید با قطع و یقین باشد و شهادت با تردید و شک اساساً معتبر نمی‌باشد.
- اماره:
اماره عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی، دلیل بر امری شناخته می‌شود. امارات قانونی اماراتی هستند که قانون آن را دلیل بر امری قرار داده است. اماره به دو نوع قانونی و قضایی تقسیم می‌شود.
- قسم:
اگر برای اثبات ادعایی علیه یک شخص دلیلی وجود ندارد شما می‌توانید اثبات ادعای خود را منوط به قسم طرف مقابل نمایید، به عنوان مثال علیه یک شخص دعوای مطالبه وجه مطرح می‌کنید و هیچ یک از ادله اثبات دعوا را ندارید و به دادگاه اعلام می‌نمایید اگر واقعاً این شخص به من بدهکار نمی‌باشد، قسم بخورد که بدهکار نیست.