عقد رهن

عقد رهن عقدی است که به موجب آن مدیون، مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد تا در صورتی که مدیون در مهلت مقرر دین خود را اداء نکند، داین از محل رهن، دین خود را وصول نماید.

در این عقد رهن دهنده را راهن و رهن گیرنده را مرتهن می‌گویند و مالی که به رهن داده می‌شود را مال مرهون می‌نامند.

مال مرهون باید به قبض مرتهن یا به تصرف کسی که بین طرفین معین می‌گردد داده شود، ولی استمرار قبض شرط صحت رهن نیست.

هر مالی که از لحاظ قانونی قابل نقل و انتقال باشد می تواند مورد رهن قرار گیرد و باید مال مرهون عین معین باشد و رهن دین یا منفعت باطل است.

برای هر مالی که در ذمه باشد ممکن است رهن داده شود، ولو عقدی که موجب اشتغال ذمه است قابل فسخ باشد؛ فلذا اگر اصل عقدی که در آن مدیون شده‌اید، قابل فسخ باشد، این امکان وجود دارد که برای آن دین مالی را به رهن بدهید.

در عقد رهن یا به موجب عقد علیحده ممکن است راهن، مرتهن را وکیل کند و به وی وکالت بدهد که اگر در موعد مقرر راهن قرض خود را اداء نکند، مرتهن از عین مرهونه یا قیمت آن طلب خود را استیفاء کند و نیز ممکن است توافق نمایند که وکالت برای بعد از فوت مرتهن با ورثه وی باشد و حتی ممکن است این وکالت برای شخص ثالث در نظر گرفته شود.

طبق قانون مدنی مرتهن در صورتی که راهن دین خود را اداء نکند، حق فروش عین مرهونه را دارد، فلذا باید دقت نماییم که اگر در ضمن عقد رهن شرط شده باشد که مرتهن حق فروش عین مرهونه را ندارد، باطل است این شرط به نظر مشهور فقها منجر به بطلان عقد است و علت عمده آن هم تعارض با مقتضای ذات عقد رهن است، لیکن عده‌ای عقیده دارند که صرفاً شرط عدم حق فروش، باطل است. حال اگر مرتهن برای حق فروش وکالت نداشته باشد و راهن هم برای فروش و اداء دین حاضر نشود، مرتهن می‌تواند از باب قاعده فقهی الحاکم ولی الممتنع به حاکم رجوع کند تا راهن اجبار به بیع یا اداء دین گردد. چنانچه برای دینی شما مال مرهونه از بدهکار دارید و بدهکار، طلبکاران دیگری هم داشته باشد، شما که به موجب عقد رهن یک مال مرهونه دارید نسبت به سایر طلبکاران دارای رجحان یا برتری هستید، زیرا دین شما دارای یک نوع وثیقه (مال مرهونه) می‌باشد. همچنین اگر مالی را به موجب عقد رهن به عنوان مرتهن دریافت نمودید و بدهکار دین خود را اداء نکرد می‌توانید مال مرهونه را بفروشید و طلب خود را از محل فروش آن دریافت نمایید که در اینجا دو حالت متصور است یا مال مرهونه از طلب شما بیشتر است که پس از فروش شما طلب خود را برداشته و مازاد آن متعلق به راهن (بدهکار) است یا اینکه پس از فروش مبلغ حاصل از فروش کمتر از میزان طلب شما است که در این حالت نسبت به مازاد می‌توانید به راهن مراجعه نمایید.

اگر شما یک مال را در رهن قرار دهید ولیکن بعداً بخواهید مال مرهونه را تعویض کنید با تراضی با مرتهن می توانید مال مرهونه را تغییر دهید. ضمناً لازم به توضیح است عقد رهن نسبت به مرتهن جایز و نسبت به راهن لازم است یعنی مرتهن هر زمان می‌تواند عقد رهن را برهم بزند ولی راهن چنین حقی را ندارد.

سؤالات خود را در خصوص عقد رهن از گروه حقوقی و داوری سپنتا بپرسید.