داوری
داوری یک روش برای حل اختلاف است که طی آن طرفین به جای مراجعه به دستگاه قضائی، اختلاف خود را به یک یا چند داور ارجاع می‌دهند. حل اختلاف از طریق داوری دارای مزایایی مانند سرعت بالا، یک مرحله‌ای بودن رسیدگی، هزینه کمتر نسبت به هزینه‌های دادرسی در مراجع قضایی و … می‌باشد. داوری به ویژه در قراردادهای بین‌المللی تجاری بسیار مورد استفاده است.
مقررات داوری در حقوق ایران در باب هفتم قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی طی مواد ۴۵۴ الی ۵۰۱ پیش‌بینی گردیده است.
داوری بر دو نوع داوری داخلی و داوری بین‌المللی تقسیم می‌گردد.
اشخاص می‌توانند داوران را خود تعیین نموده و یا تعیین آن را به شخص دیگری و یا حتی به دادگاه بسپارند.
اشخاص زیر را هر چند با تراضی نمی‌توان به عنوان داور انتخاب نمود:
- اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند.
- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا در اثر آن از داوری محروم شده‌اند.
همچنین دادگاه نمی‌تواند اشخاص زیر را به سمت داور معین نماید مگر با تراضی طرفین:
- کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشد.
- کسانی که در دعوا ذینفع باشند.
- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
- کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا می‌باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد.
- کسانی که خود یا همسرانشان وارث یکی از اصحاب دعوا باشند.
- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند، در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند.
- کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند.
- کارمندان دولت در حوزه مأموریت آنان.
رجوع به داوری ممکن است به صورت شرط و در هنگام تنظیم یک قرارداد و یا پس از پیدایش اختلاف توسط طرفین توافق گردد.
سوال متداول در خصوص شرط داوری در قراردادها این است که چنانچه در قراردادی قید گردیده باشد که حل اختلاف بین طرفین از طریق داوری حل و فصل می‌گردد و سپس طرفین عقد نسبت به مفاد آن عقد یا اجرای آن دچار اختلاف شوند؛ چه اقدامی باید انجام دهند؟
در پاسخ به این سوال دو حالت متصور است:
حالت اول) طرفین نام شخص معینی را به عنوان داور در قرارداد قید نموده‌اند و یا پس از حدوث اختلاف بر داوری شخص معین تراضی می‌نمایند. در این حالت با ارسال اظهارنامه موارد اختلاف خود را به داور اعلام و درخواست رسیدگی می‌نمایند.
حالت دوم) طرفین در قرارداد داور را مشخص ننموده‌اند و اکنون نیز توافق بر ارجاع امر داوری به شخص معین را ندارند، در این حالت یکی از طرفین (خواهان داوری) به موجب اظهارنامه یک شخص را به عنوان داور اختصاصی خویش و شخص دیگری را به عنوان سرداور به طرف دیگر اختلاف معرفی می‌نماید و از او می‌خواهد داور اختصاصی خویش را معرفی و قبولی یا عدم قبولی خویش را نسبت به سرداور اعلام نماید.
چنانچه مخاطب داور اختصاصی خویش را معرفی و با سرداور تعرفه شده نیز موافقت نمود، امر داوری آغاز می‌گردد.
چنانچه مخاطب به اظهارنامه پاسخی نداده و یا تنها داور اختصاصی خویش را معرفی نمود و با سرداور تعرفه شده مخالفت نمود، خواهان داوری می‌بایست انتخاب داور یا داوران را به موجب دادخواست از دادگاه بخواهد.
آرا صادره توسط داور یا هیئت داوران قطعی و لازم‌الاجراست؛ لکن تحت شرایط مقرر قانونی امکان طرح دعوی درخواست ابطال رأی داوری در محاکم قضایی وجود دارد.
رأی داوری در موارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد:
- رأی صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.
- داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رأی صادر کرده است.
- داور خارج از حدود اختیار خود رأی صادر نموده باشد. در این صورت فقط آن قسمت از رأی که خارج از اختیارات داور است ابطال می‌گردد.
- رأی داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.
- رأی داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.
- رأی به وسیله داورانی صادر شده که مجاز به صدور رأی نبوده‌اند.
- قرارداد رجوع به داوری بی‌اعتبار بوده باشد.
دعاوی ذیل قابل ارجاع به داوری نمی‌باشند:
- دعاوی راجع به اصل نکاح، فسخ نکاح، طلاق و نسب
- دعاوی مربوط به ورشکستگی
هرگاه در اثر تدلیس، تقلب یا تقصیر در انجام وظیفه داوران ضرر مالی متوجه یک طرف یا طرفین دعوا گردد، داوران برابر موازین قانونی مسئول جبران خسارت وارده خواهند بود.
باید بدانیم که میانجی‌گری با داوری متفاوت است؛ میانجی تنها مذاکرات بین دو طرف را تسهیل کرده و پیشنهاداتی را برای حل اختلاف به ایشان می‌دهد، لکن برخلاف داور اختیار صدور رأی و حل اختلاف را ندارد.
داوری یک امر تخصصی می‌باشد، چنانچه اختلاف خود را به داوران غیر متخصص بسپارید به دلیل آنکه رأی صادره توسط داور یا هیأت داوران قطعی می‌باشد و تنها در موارد محدود می‌توان ابطال آن را خواست؛ قطعاً متضرر خواهید شد. داوران متخصص گروه داوری سپنتا پس از گذراندن دوره‌های متعدد داوری، موفق به اخذ گواهینامه‌های تأیید صلاحیت گردیده‌اند و افتخار آن را دارند که جزء داوران رتبه بالای کشوری می‌باشند. جهت مشاهده رتبه و عملکرد داوران به وبسایت سامانه جامع داوری ایران به آدرس ذیل مراجعه نمایید: