دیه
ماده 14 قانون مجازات اسلامی دیه را یکی از انواع مجازات‌ها می‌داند؛ در حالی که ماده 17 قانون مجازات اسلامی دیه را این‌گونه تعریف می‌کند: دیه اعم از مقدر و غیر مقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می‌شود.
حقوقدانان بر سر ماهیت دیه دارای اختلاف هستند؛ عده‌ای آن را مجازات و عده‌ای آن را جبران خسارت مدنی می‌دانند.
دیه در یک تقسیم‌بندی به دیه مقدر و دیه غیر مقدر (ارش) تقسیم می‌شود. منظور از دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است و منظور از ارش دیه غیر مقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند.
دیه حسب مورد حق شخصی مجنی‌علیه یا ولی‌دم است و احکام و آثار مسئولیت مدنی را دارد؛ یعنی ذمه مرتکب (مجرم) جز با پرداخت دیه، مصالحه، ابرا و یا تهاتر بری نمی‌گردد.
مسئول پرداخت دیه در جنایت‌های عمدی، شبه عمدی و خطای محض در صورتی که جنایت با اقرار مرتکب یا نکول او از قسامه ثابت شود، خود مرتکب است و چنانچه با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود، عاقله است. منظور از عاقله پدر، پسر و بستگان ذکور نسبی پدری و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث است.
مهلت پرداخت دیه، از زمان وقوع جنایت به ترتیب ذیل است؛ مگر اینکه به نحو دیگری تراضی گردد:
- در جنایات عمدی ظرف یک سال قمری
- در جنایات شبه عمدی ظرف دو سال قمری
- در جنایات خطای محض ظرف سه سال قمری
ورثه مقتول به استثنای بستگان مادری به نسبت سهم‌الارث از دیه ارث می‌برند.
میزان دیه کامل در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه و بر اساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می‌گردد.
دیه قتل زن نصف دیه مرد است.
هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنی‌علیه هر دو در ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) باشد، خواه جنایت عمدی، خواه غیر عمدی باشد، علاوه بر دیه نفس یک سوم دیه نیز افزوده می‌گردد؛ به این افزایش اصطلاحاً تغلیظ دیه گفته می‌شود. تغلیظ دیه مخصوص جنایت بر نفس (قتل) می‌باشد و احکام آن در جنایت بر اعضا و منافع جاری نیست.
قانونگذار در مواد 576 الی 670 قانون مجازات اسلامی به بیان میزان دیه اعضا و سپس در مواد 671 الی 708 قانون مارالذکر به بیان دیه منافع پرداخته است. همچنین مواد 709 الی 715 را به بیان دیه جراحات اختصاص داده است.
آنچه در فوق بیان گردید، مطالب بسیار مختصری در باب دیه بود چنانچه در خصوص میزان دیه، مسئول پرداخت آن، مهلت پرداخت آن و … سوالی داشتید، می‌توانید از وکلای تیم حقوقی و داوری سپنتا راهنمایی بخواهید.