اگر روزی مجبور شوید برای دریافت وام، ملک خود را وثیقه بگذارید؛ چقدر از حقوق و محدودیت‌های قانونی خود در عقد رهن اطلاع دارید؟
رهن چیست؟
رهن یک عقد است که به موجب آن مدیون، مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد تا در صورتی که مدیون در مهلت مقرر دین خود را اداء نکند، داین از محل رهن، دین خود را وصول نماید. در این عقد رهن‌دهنده را راهن و رهن‌گیرنده را مرتهن می‌گویند و مالی که به رهن داده می‌شود را مال مرهون می‌نامند. یکی از شرایط صحت عقد رهن این است که مال مرهون باید به قبض مرتهن یا به تصرف کسی که بین طرفین معین می‌گردد، داده شود؛ ولی استمرار قبض شرط صحت رهن نیست.
چه مالی را می‌توان رهن گذاشت؟
هر مالی که از لحاظ قانونی قابل نقل و انتقال باشد، می‌تواند مورد رهن قرار گیرد. مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین یا منفعت باطل است. برای هر مالی که در ذمه باشد ممکن است رهن داده شود، ولو عقدی که موجب اشتغال ذمه است قابل فسخ باشد؛ فلذا اگر اصل عقدی که در آن مدیون شده‌اید، قابل فسخ باشد، این امکان وجود دارد که برای آن دین مالی را به رهن بدهید.
راهن ممکن است در عقد رهن یا به موجب عقد علی‌حده مرتهن را وکیل کند و به وی وکالت دهد که اگر در موعد مقرر راهن قرض خود را اداء نکند، مرتهن از عین مرهونه یا قیمت آن طلب خود را استیفاء کند و نیز ممکن است توافق نمایند که وکالت برای بعد از فوت مرتهن با ورثه وی باشد و حتی ممکن است این وکالت برای شخص ثالث در نظر گرفته شود.
طبق قانون مدنی در صورتی که راهن دین خود را اداء نکند، مرتهن حق فروش عین مرهونه را دارد، فلذا باید دقت نماییم که اگر در ضمن عقد رهن شرط شده باشد که مرتهن حق فروش عین مرهونه را ندارد، این شرط باطل است؛ این شرط به نظر مشهور فقها منجر به بطلان عقد است و علت عمده آن هم تعارض آن با مقتضای ذات عقد رهن است، لیکن عده‌ای عقیده دارند که صرفاً شرط عدم حق فروش، باطل و عقد صحیح است. حال اگر مرتهن برای حق فروش وکالت نداشته باشد و راهن هم برای فروش و اداء دین حاضر نشود، مرتهن می‌تواند از باب قاعده فقهی "الحاکم ولی الممتنع" به حاکم (دادگاه) رجوع کند تا راهن اجبار به بیع یا اداء دین گردد.
آیا دارنده مال مرهونه بر دیگر طلبکاران رجحان دارد؟
بله، چنانچه شما برای دینی مال مرهونه از بدهکار دارید و بدهکار، طلبکاران دیگری هم داشته باشد، شما که به موجب عقد رهن یک مال مرهونه دارید نسبت به سایر طلبکاران دارای رجحان یا برتری هستید، زیرا دین شما دارای یک نوع وثیقه (مال مرهونه) می‌باشد. همچنین اگر مالی را به موجب عقد رهن به عنوان مرتهن دریافت نمودید و بدهکار دین خود را اداء نکرد، می‌توانید مال مرهونه را بفروشید و طلب خود را از محل فروش آن دریافت نمایید که در اینجا دو حالت متصور است یا مال مرهونه از طلب شما بیشتر است که پس از فروش، شما طلب خود را برداشته و مازاد آن متعلق به راهن (بدهکار) است یا اینکه پس از فروش مبلغ حاصل از فروش کمتر از میزان طلب شما است که در این حالت نسبت به مازاد می‌توانید به راهن مراجعه نمایید.
آیا امکان تغییر مال مرهونه وجود دارد؟
بله البته به شرط توافق، با این توضیح که اگر شما یک مال را در رهن قرار دهید، ولیکن بعداً بخواهید مال مرهونه را تعویض کنید با تراضی با مرتهن می‌توانید مال مرهونه را تغییر دهید.
عقد رهن چه نوع عقدی است، لازم یا جایز؟
عقد رهن نسبت به مرتهن جایز و نسبت به راهن لازم است یعنی مرتهن هر زمان می‌تواند عقد رهن را برهم بزند ولی راهن چنین حقی را ندارد.
عقد رهن نه تنها به عنوان ابزاری برای تضمین دیون، بلکه به عنوان نهادی با ظرافت‌های حقوقی بسیار نیازمند دقت، آگاهی و تحلیل دقیق است. شناخت دقیق از حقوق و تکالیف طرفین در این عقد می‌تواند از بسیاری از دعاوی و مشکلات حقوقی جلوگیری نماید. این شناخت را با گروه حقوقی و داوری سپنتا بدست آورید.
دیدگاه خود را بنویسید