گروه حقوقی و داوری سپنتا

دعاوی ثلاث فراتر از یک نزاع ساده بر سر مالکیت یا تصرف، بازتابی از حقوق بنیادین اشخاص در جامعه مدنی است؛ جایی که توازن میان حق و تکلیف ضامن برقراری عدالت اجتماعی می‌شود.

دعاوی ثلاث چیست؟

به سه دعوای تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت، دعاوی ثلاث گفته می‌شود. این دعاوی ویژگی‌ها و امتیازات خاصی دارند؛ به عنوان مثال در دادگاه خارج از نوبت، مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. دعوای تصرف عدوانی زمانی مطرح می‌شود که شخصی ادعا می‌کند که متصرف سابق بوده و شخص دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده است و نهایتاً از دادگاه می‌خواهد تا مجدداً متصرف ملک بشود. دعوای ممانعت از حق یعنی اینکه کسی در ملک دیگری حق ارتفاق و یا حق انتفاع دارد و دیگری از استفاده از این حق ممانعت می‌نماید که شخص دارای حق، تقاضای رفع این ممانعت را از دادگاه می‌خواهد. دعوای مزاحمت حالتی است که کسی بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کند، نسبت به تصرفات دیگری مزاحمت ایجاد می‌نماید.

در دعاوی ثلاث خواهان باید ثابت نماید که موضوع دعوا حسب مورد، قبل از خارج شدن ملک از تصرف وی و یا قبل از ممانعت و یا مزاحمت در تصرف و یا مورد استفاده وی بوده و بدون رضایت او و یا به وسیله غیر قانونی از تصرف وی خارج شده است. در این دعاوی شما می‌توانید از سند مالکیت به عنوان دلیلی مبنی بر سبق تصرفات خود استفاده کنید، مگر اینکه طرف مقابل سبق تصرف خود را به طریق دیگری اثبات نماید. اگر شما در دادگاه، دعوایی راجع به  مالکیت نسبت به ملکی و یا اصل حق ارتفاق و انتفاع مطرح کرده باشید، نمی‌توانید نسبت به تصرف عدوانی و ممانعت از حق، طرح دعوا نمایید. حال اگر کسی ملکی را به موجب تصرف عدوانی تحت تسلط خود گرفت و اقدام به غرس اشجار (کاشتن درخت) و یا احداث بنا (ساختن ساختمان) نمود، اشجار و بنا در صورتی باقی می‌ماند که متصرف عدوانی، مدعی مالکیت مورد حکم تصرف عدوانی باشد و ظرف یک‌ماه از تاریخ اجرای حکم، در باب مالکیت اقدام به ثبت دادخواست در دادگاه صلاحیتدار کند. حال ممکن است متصرف عدوانی در ملکی که به نحو عدوانی تصرف کرده است، زراعت کرده باشد، در این صورت اگر موقع برداشت محصول رسیده باشد، متصرف عدوانی باید سریعاً محصول را برداشت نماید و اجرت‌المثل زمین را به مالک پرداخت نماید. اگر موقع برداشت محصول نرسیده باشد، چه اینکه بذر روییده یا نروییده باشد، محکوم‌له پس از جلب رضایت متصرف عدوانی می‌تواند قیمت زراعت را نسبت به سهم صاحب بذر و دسترنج او پرداخت کند و ملک را تصرف نماید و یا اینکه ملک را تا پایان برداشت محصول در تصرف متصرف عدوانی باقی بگذارد و اجرت‌المثل آن را دریافت کند و یا اینکه محکوم‌له می‌تواند متصرف عدوانی را به معدوم کردن زراعت و اصلاح آثار تخریبی که توسط وی انجام گرفته، مکلف کند. در صورتی که محکوم‌له از دادگاه درخواست اجرت‌المثل نماید، دادگاه متصرف عدوانی را محکوم به پرداخت اجرت‌المثل می‌نماید. در صورتی که دو یا چند نفر مال غیر منقولی را به طور مشترک در تصرف داشته باشند و مورد استفاده قرار بدهند و بعضی از آنها مانع تصرف یا استفاده و یا مزاحم استفاده بعضی دیگر شوند، حسب مورد در حکم تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق محسوب و مشمول مقررات فصل هشتم از قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی هستند.