گروه حقوقی و داوری سپنتا

آیا تا به حال فکر کرده‌اید خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنید یا ماشینی که می‌رانید، از نظر حقوقی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ در دنیای حقوق، تقسیم‌بندی اموال به منقول و غیر منقول، بنیان بسیاری از قواعد و معاملات است. مرز میان اموال منقول و غیر منقول تنها یک طبقه‌بندی ساده نیست، بلکه آثار حقوقی متعددی دارد.

اموال به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

در قانون مدنی به طور کلی اموال به دو دسته منقول و غیر منقول تقسیم گردیده‌اند.

منظور از اموال منقول چیست؟

اموال منقول اموالی هستند که می‌توان آن‌ها را از محلی به محل دیگر منتقل کرد و در صورت انتقال، به خود مال یا محل مال آسیبی وارد نمی‌گردد؛ مانند خودرو

منظور از اموال غیر منقول چیست؟

اموال غیر منقول اموالی هستند که انتقال آن‌ها به محل دیگر، همراه با خرابی خود مال یا محل آن می‌باشد؛ مانند ملک. به این اموال، اموال غیر منقول ذاتی گفته می‌شود. ثمره و حاصل، مادام که چیده یا درو نشده باشند، غیر منقول محسوب می‌شوند و همچنین اشجار که بریده یا کنده نشده باشند، غیر منقول محسوب می‌گردند. در قانون مدنی، علاوه بر اموال غیر منقول ذاتی، اموال دیگری نیز از سوی قانونگذار معرفی گردیده است که اگرچه ذاتاً غیر منقول نمی‌باشند، لکن قانونگذار احکام اموال غیر منقول را بر آنها نیز حاکم می‌داند؛ به این دسته از اموال، اموال غیر منقول حکمی گفته می‌شود. در همین خصوص در ماده 17 قانون مدنی بیان گردیده است، حیوانات و اشیایی که مالک آن را برای عمل زراعت اختصاص داده است، از قبیل گاو، گاومیش، ماشین و ادوات زراعت، تخم و … و به طور کلی هر مال منقول که برای عمل زارعت لازم است و مالک آن را برای این امر اختصاص داده است، از جهت صلاحیت محاکم و توقیف اموال، جزء ملک محسوب و در حکم مال غیر منقول است. البته باید توجه داشته باشیم که حکم این ماده امری استثنایی است و با استفاده از قیاس نمی‌توان در امور صنعتی و تجاری از این حکم استفاده کرد.

اگر مطالباتی از جمله دیون، قرض، ثمن مبیع و مال‌الاجاره عین مستأجره داشته باشید از حیث صلاحیت محاکم در حکم منقول است؛ به عنوان مثال اگر شما ملکی که در تهران واقع است را به شخصی که در اصفهان ساکن است، بفروشید و خریدار ثمن را به شما پرداخت نکند و ناگزیر به اقامه دعوی گردید، طرح دعوای مطالبه وجه (ثمن) را می‌توانید در محل سکونت خریدار در اصفهان مطرح نمایید. البته توجه داشته باشید که دعاوی مربوط به اجرت‌المثل و خسارات وارد بر املاک، غیر منقول محسوب می‌گردد، یعنی در این دو مورد صرفاً باید در محل وقوع ملک اقدام به طرح دعوا گردد.

چک، سفته، برات و اسناد بهادار در وجه حامل، مانند اسکناس و چک‌های تضمین شده و سهام بی‌نام شرکت‌ها به عنوان اموال منقول شناسایی می‌شوند.

اگر در خصوص مال غیر منقول بخواهید دعوایی از قبیل دعاوی تصرف، خلع ید غاصبانه و امثال آن را مطرح نمایید، با توجه به این که دعوا در ارتباط با مال غیر منقول است، این دعاوی نیز باید در محل وقوع مال مطرح گردند.

مصالح بنائی، از قبیل سنگ و آجر که برای بنائی تهیه شده یا به واسطه خرابی از ملک جدا شده باشد، تا زمانی که در بنا به کار نرفته باشد، منقول محسوب می‌گردد. انواع کشتی‌های کوچک و بزرگ و قایق‌ها، مال منقول محسوب می‌گردند.

با عنایت به آنچه در این قسمت بیان گردید، برای تعیین دادگاه صالح اموال باید در یکی از دو دسته اموال منقول یا غیر منقول قرار گیرند تا احکام آن مشخص گردد.

با توجه به مواد مختلف قانونی می‌توان گفت مال غیر منقول حالات مختلفی دارد که عبارتند از:

• غیر منقول ذاتی
• غیر منقول در اثر عمل انسان
• غیر منقول حکمی
• غیر منقول تبعی