گروه حقوقی و داوری سپنتا

زمانی که حکم طلاق صادر می‌شود، دو نفر از مقابل هم می‌گذرند؛ اما نه فقط از زندگی مشترکشان، بلکه آرزوها، خاطرات و گاه حتی هویتشان نیز دستخوش تغییر می‌شود.

طلاق به چه معناست؟

واژه طلاق از ریشه عربی و به معنای گشودن گره و رها کردن است و در فقه اسلامی زائل کردن قید ازدواج با لفظ مخصوص (صیغه طلاق) تعریف می‌شود. طلاق به معنای پایان دادن به حیات عقد نکاح و جدا شدن زوجین از یکدیگر می‌باشد و در پی آن حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج به وجود آمده است، از میان می‌رود. طلاق معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که استحکام روابط زوجین از بین می‌رود و میان زوجین ناسازگاری و تنش به وجود می‌آید. متأسفانه امروزه واژه طلاق عاطفی نیز از زبان بعضی از زوجین شنیده می‌شود. طلاق عاطفی یا طلاق روانی موقعیتی است که از طریق آن فرد پیوندها و وابستگی‌های عاطفی خویش به همسرش را قطع می‌کند و یا به تنها زیستن تن می‌دهد و یا بدون علاقه به زندگی مشترک ادامه می‌دهد.

 

طلاق چه تفاوتی با بطلان نکاح دارد؟

طلاق با بطلان عقد نکاح متفاوت است؛ بطلان عقد نکاح به معنای این است که ازدواج صورت گرفته از ابتدا باطل و بی‌اعتبار بوده ‌است، لکن طلاق زمانی محقق می‌شود که یک عقد نکاح صحیح، سابق بر آن وجود داشته است و در حال حاضر زوجین یا یکی از آن‌ها قصد پایان دادن به عقد نکاحی که سابقاً به نحو صحیح انجام شده است، را دارند.

طلاق در اسلام به اختیار زوج انجام می‌شود. در همین راستا ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ایران اشعار می‌دارد: "مرد هر وقت که بخواهد می‌تواند زن خود را طلاق دهد".

در ازدواج دائم، مرد می‌تواند همسر خویش را طلاق دهد؛ مشروط به این‌که زن در مدت عادت ماهیانه یا باردار نباشد؛ به عبارت دیگر در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد و در نکاح موقت با انقضای مدت یا بذل مدت، عمر ازدواج زوجین به پایان می‌رسد.

زوجه نیز در دو حالت می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. اول اینکه در زمان ازدواج یا پس از آن، از شوهر وکالت برای طلاق گرفته باشد. غالباً اعطای چنین وکالتی به عنوان شروط ضمن عقد نکاح صورت می‌پذیرد و در این حالت زن به نیابت و نمایندگی از شوهر طلاق را درخواست و اجرا می‌کند، دوم اینکه یکی از شرایط مقرر در قانون مدنی برای درخواست طلاق زن محقق گردد. این شرایط به‌ طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• خودداری یا عجز شوهر از دادن نفقه
• عسر و حرج که به معنی دشواری غیر قابل تحمل زندگی مشترک است.
• مفقودالاثر شدن شوهر برای بیش از چهار سال

عسر و حرج چیست؟

عسر و حرج به معنای به سختی افتادن و مشقت است. عسر و حرج شامل موارد متعددی از جمله ابتلای شوهر به بیماری‌های مسریه صعب‌العلاج، ضرب و شتم یا سوء معاشرت مستمر، محکومیت به حبس، ترک زندگی خانوادگی، اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی و ... می‌شود.

شروط ضمن عقد که در صورت تحقق آن‌ها زوجه می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید، عبارتند از:

• چنانچه زوج به مدت شش ماه نفقه زوجه و سایر حقوق واجب وی را پرداخت نکند و اجبار وی به ایفای تعهدات ممکن نباشد.
• سوء‌رفتار و سوء‌معاشرت زوج به حدی که برای زوجه غیر قابل تحمل باشد.
• ابتلا زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج
• جنون زوج
• اشتغال زوج به شغلی که با شأن و منزلت خانوادگی زوجه مغایر باشد.
• اعتیاد مضر زوج به یکی از انواع مواد مخدری ا به یکی از مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد.
• ترک زندگی مشترک بدون عذر موجه توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب در یک سال بدون عذر موجه
• محکومیت قطعی کیفری زوج به بیش از پنج سال حبس
• عقیم بودن زوج و عدم توانایی جنسی وی برای بارور نمودن زوجه
• مفقود‌الاثر شدن زوج
• ازدواج مجدد زوج

طلاق خلع و مبارات چیست؟

نوع دیگر طلاق، طلاق توافقی زوجین است که به طلاق خلع و مبارات معروف است و نوع خاصی از طلاق با شرایط خاص خود محسوب می‌شود. در طلاق خلع یکی از زوجین از دیگری کراهت دارد، لکن در طلاق مبارات هر دو نفر از دیگری کراهت دارند. هر یک از زوجین که خواهان طلاق می‌باشند، می‌بایست دادخواست خویش را به دادگاه ارائه نمایند. در همه طلاق‌ها به استثنای طلاق توافقی دادگاه بدواً مورد را به داوری ارجاع می‌‌نماید و در صورتی که بین زوجین سازش حاصل نشود، اجازه طلاق را به زوجین خواهد داد.

داوران باید دارای شرایط خاصی باشند تا مورد پذیرش دادگاه قرار گیرند؛ شرایطی مانند آنکه از بستگان زوجین، متأهل و دارای حداقل سی سال باشند.

اگر طلاق پیش از نزدیکی صورت پذیرد و ضمن عقد نکاح میزان و نوع مهریه تعیین گردیده باشد، زوج می‌بایست در زمان طلاق نصف آنچه معین گردیده است را به زوجه بپردازد.

تفاوت حکم طلاق و گواهی عدم امکان سازش چیست؟

در صورتی که طلاق توافقی یا به درخواست زوج باشد، دادگاه اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش می‌نماید و در مواردی که طلاق به درخواست زوجه باشد، دادگاه اقدام به صدور حکم الزام زوج به طلاق و یا احراز شرایط اعمال وکالت در طلاق می‌نماید. مدت اعتبار حکم طلاق برای ارائه به دفاتر طلاق جهت اجرای صیغه طلاق، شش ماه و مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش، سه ماه از تاریخ ابلاغ دادنامه قطعی می‌باشد. برای رسمیت طلاق، خواندن صیغه طلاق در حضور دو شاهد مرد لازم است.